کردهای سوریه و فقدان دوستان واقعی

در این نوشته سعی شده است ضمن ارائه برشی تاریخی از پشت‌کردن قدرت‌ها به کردها و بازی قدرت روسیه و ترکیه در روژآوا در شرایط موجود، نهایتا نتیجه‌گیری لازمه از فرآیند پژوهش انجام گیرد.

روسیه و ترکیه سرنوشت شهر مهم استراتژیک در شمال سوریه، عین عیسی را که به طور رسمی تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) و تحت سلطه کردها، اما تحت نظارت روس‌ها است را در دست دارند. کردها بدلیل داشتن بزرگراه” ام-“۴ (بزرگراهی در شمال غربی سوریه است که به موازات مرز شمالی خود با ترکیه قرار دارد) ممکن است مورد حمله احتمالی نیروهای تحت حمایت ترکیه در قالب ارتش آزاد سوریه (FSA) قرار گیرند و از روسیه درخواست کمک کرده‌اند. در عوض، مسکو می‌خواهد کردهای این شهر را به ارتش سوریه و بشار اسد تحویل دهند. نتیجه اجتناب‌ناپذیر این خواهد بود که کردها قرار است در جنگ داخلی سوریه برای دومین بار طی دو سال توسط طرف‌های خارجی مورد خیانت واقع شوند. هرچند که غم‌انگیز باشد، اما آنچه از نظر استراتژیک از اهمیت بیشتری برخوردار است این است که چگونه این بازی مرگبار شطرنج، رابطه پیچیده مسکو و آنکارا را نشان می‌دهد. همزمان که در سوریه مخالف یکدیگرند اما در عین حال شریک هم هستند.

برش تاریخی

در سال ۲۰۱۸ ، با تهدید ترک‌ها، کردهای عفرین خواستار کمک از روس‌ها شدند. کرملین حاضر نشد کمک کند حال که نیروهای روسی در همان نزدیکی نیز مستقر بودند. در عوض، روسیه گفت کردها باید این منطقه را به رژیم سوریه تحویل دهند. دو ماه بعد نیروهای مورد حمایت ترکیه عفرین را تصرف کردند.

در سال ۲۰۱۹، کردها در شمال سوریه امیدوار بودند که ایالات متحده از آنها در برابر حمله دیگر ترکیه محافظت کند. در عوض، آمریکا از منطقه خارج شد و دونالد ترامپ اساساً به ترکیه چراغ سبز نشان داد تا عملیات بهار صلح را آغاز کند و راس‌العین، تل ابیذ، مناجیر، سلوک و مابروکا را تسخیر کند. در همان زمان، نیروهای رژیم مورد حمایت روسیه وارد رقه، منبج، الطبقه، کوبانی و تل تمر شدند.

شرایط موجود

علی‌رغم همه این‌ها، امروزه برخی از کردها امید دارند که قدرت‌های خارجی به آنها کمک کنند تا کنترل عین عیسی را حفظ کنند. امیدوارند که ایالات متحده با برقراری حضور نظامی در همان حوالی کنترل خود را بر این شهر مجدداً بدست آورد. با این وجود اشتیاق کمی در واشنگتن برای درگیری‌های نظامی بیشتر در سوریه و جاهای دیگر، به ویژه در روزهای پایانی دولت ترامپ، وجود دارد. بعلاوه روسیه در حال حاضر در این شهرک حضور دارد.

در واقع، منطقه روژآوا(شمال سوریه) بین مسکو و آنکارا تقسیم شده است و ترامپ تمایلی به حضور آمریکا بین ترکیه و روسیه ندارد. به عنوان مثال، جنگ اخیر قره‌باغ بین ارمنستان و آذربایجان که به ترتیب مورد حمایت روسیه و ترکیه بود واشنگتن در این بین چنان خود را به ناشنوایی و سکوت زد که انگار اتفاق خاصی نیفتاده است. کردهای محلی در عین عیسی در خارج از پایگاه نظامی روسیه تظاهرات کردند و خواستار اقدام مسکو برای جلوگیری از حمله ترکیه به این شهر به رهبری ترکیه شدند. از سوی دیگر، کرملین نیز به همان روشی که در سال ۲۰۱۸ در عفرین پاسخ داد، به کردها پاسخ داد که این شهر را به رژیم سوریه تحویل دهند.

بازی اردوغان-پوتین در زمین سوریه

در حالی که روسیه خود را ضامن صلح معرفی می‌کند، هدف اصلی‌اش در سوریه محافظت از پایگاه‌های نظامی خود از جمله بندر دریایی مدیترانه در طرطوس و تأمین نفوذ خود در منطقه است. علاوه بر این، ماجراجویی سوریه در کمک به کرملین برای شکل دادن به روایتی داخلی از روسیه به عنوان یک قدرت جهانی دوباره احیا شده، نقش مهمی داشته است. به همین دلایل، اگر ارتش آزاد سوریه عین عیسی را به دارایی‌های سرزمینی خود اضافه کند برای مسکو اهمیت چندانی نخواهد داشت.

از طرف دیگر، آنکارا در مورد هدف اصلی خود که خنثی کردن و نابودی نیروهای دموکراتیک سوریه و نیروهای وابسته به آن در ترکیه و عراق، بسیار قاطع است. به همین منظور، دیدن بیشتر مناطق کرد تحت کنترل رژیم دمشق برای ترکیه باعث خوش‌حالیست. با این‌حال، اگر ترکیه و ارتش آزاد سوریه در عین عیسی پیروز شوند، باعث می‌شود ترکیه بر بخش‌هایی از بزرگراه استراتژیک “ام-۴” که یک شریان اقتصادی مهم که از مرز عراق تا دشت‌های ساحلی دریای مدیترانه امتداد دارد، کنترل پیدا می‌کند. به طور خلاصه، کردها در سوریه هیچ دوست یا حامی واقعی در زمین ندارند. در عوض، گرفتاری‌های کردها، هرچند که باید پایان یابد، اما اهداف روسیه و ترکیه را پیش می‌برد. آنکارا و مسکو در یک بازی پیچیده ژئواستراتژیک “همکاری” کرده‌اند. در جنگ داخلی لیبی، هر یک از طرفین مخالفان یکدیگر را به عنوان اثر مهلک پشتیبانی می‌کند، اما هدف مشترک دو طرف در حفظ وضعیت موجود، در شهر و در منطقه نفت خیز سرت است.

نتیجه‌گیری

در جنگ قره‌باغ، روسیه اگرچه متحد ارمنستان بود، اما ایروان با وجود قدرت نظامی قوی موافقت خود را برای توافق صلح با آذربایجان مورد حمایت ترکیه اعلام کرد. این توافق روابط انرژی (نفت و گاز) مسکو و باکو را حفظ می‌کند. در همین حال، ترکیه با نفوذ خود شرق را به جنوب قفقاز مرتبط و به اعتبار آن می‌افزاید.

برای کردها نیز در عین عیسی، هیچ چشم‌انداز مثبتی در حال حاضر وجود ندارد (کنترل توسط ترک‌ها و ارتش آزاد سوریه یا توسط رژیم دمشق). به نظر می‌رسد نقش نهایی کردها در سوریه صرفا پیشبرد اهداف روسیه و ترکیه در زمین بازی بسیار بزرگ‌تر از خاک سوریه است.

به قلم: آرام حسن زاد – کارشناس ارشد روابط بین‌الملل/ ولات نیوز