اعتماد به نفس و عزت نفس پایین زنان در سایه مردسالاری

شواهد  درباره زنان جامعه ما در بافت سنتی  حاکی از نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس به دلیل فقدان احساس قدرت کنترل روی زندگی شخصی و روح آسیب پذیرشان است.
مشخصاً در جامعه کُردی ارومیه فرهنگ مردسالارانه هویت زن را نادیده می گیرد و حقوق  زن را نمی بیند. حال چگونه زنان و دختران می توانند در این فرهنگ به این دیدگاه برسند که قابل احترام و دوست داشتن هستند؟ در فرهنگ که حرف اول و آخر را مرد می زند، زن از  همان اوان کودکی دیده نمی شود، اهمیت و توجه لازم به او نمی شود، احساس مورد دوست داشته شدن بی قید و شرط به او داده نمی شود، علایق، سلیقه، آرزوها و خواسته ها و خلاقیش نایده گرفته می شود و… همه این موارد منجر به اعتقادات و باورهای غلط در او می شود که من «دوست داشتنی» و « خواستنی» نیستم! جنس مرد از من بالاتر، قدرتمند تر و عزیزتراست.
این امر باعث می شود که ما امروزه با تعداد بی شماری از زنان رو به رو باشیم که در پی عزت نفس و اعتماد به نفس پایین با مشکلات متعدد چون افسردگی، اضطراب، هراس، پرخاشگری، بزهکاری، سوء مصرف مواد، عملکرد ضعیف اجتماعی و تحصیلی، همسر آزاری، کودک آزاری و نظایر آن دست به گریبان هستند.
عزت نفس بعنوان یکی از عوامل مهم و اساسی در رشد و شکوفایی انسان ها بعنوان قضاوت فرد از ارزشمندی خود تعریف می شود. عزت نفس چگونگی احساس خود درباره خود است و بر همه افکار، ادراکات، هیجانات، آرزوها، ارزش ها و اهداف شخصی نفوذ دارد. عزت نفس کلید رفتار آدمی است.
فردی که احساس عزت نفس بالا و ارزشمندی می کند به راحتی قادر است با تهدیدات و وقایع فشارآور بیرونی بدون تجربه برانگیختگی منفی و از هم پاشیدگی سازمان روانی مواجه شود. اعتماد به نفس ارزیابی درست شخص از توانایی های خود و زیر مجموعه عزت نفس است.
شخصی که اعتماد به نفس دارد، اعتقاد راسخی به این امر دارد که انسان مقدس و دارای کرامت بالایی است و در نتیجه درصدد توهین و تحقیر خود برنمی آید، هویت تثبیت شده دارد، خود را با دیگران مقایسه نمی کند و باور دارد «من» نه از «تو» برترم نه پست ترم، خود را خوب «خود» می داند، از توانایی های خود آگاهی دارد، مسئولیت پذیرد و مشکلات خود را از طریق خرافات، اعتقادات، باورها و سنن اشتباه حل نمی کند، به دنبال راه حل علمی و منطقی است، فرق بین گذشت، بخشش و فداکاری را می داند و بین این سه تعادل برقرار می کند و درنهایت معتقد است « من دوست داشتنی ام» ، «من خواستنی ام» .
بهترین زمان برای شکل گیری اعتماد به نفس و عزت نفس دوران کودکی است. مسلماً زنان جامعه ما در دوران کودکی مشکلات تربیتی و فرهنگی زیادی را تجربه کرده اند. دختر بچه ای که در مهمانی شاهد سفره رنگین برای آقایان است و بعد از تناول در صورت باقی ماندن غذا، مادر همراه دختران در خفا غذا بخورد، مادری که در دوره حاملگی و مدتی بعد از زایمان  بخاطر تلقین احساس شرم؛ در جمع ظاهر نمی شود، دختری که دوره پریود را با احساس گناه و شرم و وانمود کردن سپری کند، زنی که خواستن سهم الارثش را برابر با قطع رابطه خانواده و برادر و شنیدن انواع سرزنش ها ببیند، « خود را خوب جلوه دادن» باعث شود فرد خود واقعی را نمایان نکند. وقتی زن توجه مثبت شرطی را در صورت فرمانبرداری از دستورات: نکن، نبین، نخور، نشنو، نگو، متوجه نشو و… دریافت می کند و خود را سوای از رفتارش، انسانی که از شایستگی درونی برخوردار است، نپذیرد، در اصل عزت نفسش رشد نخواهد کرد.
زنان جامعه ما از همان کودکی به شرایط ارزشی دچار می شوند که باعث می شود دچار ناامیدی شوند، چون نمی توانند کاملاً مطابق خواست جامعه رفتار کنند پس از زندگی رضایت و لذت لازم رو ندارند، براین اساس در مقام مادر نمی توانند فرزندانی پرورش دهند که عاشق زندگی باشند و رضایت از زندگی بالای داشته باشند.
زنان جامعه ما عموماً به دلیل فقدان عزت نفس و اعتماد به نفس مستعد ابتلا به انواع  اختلالات روانی من جمله افسردگی هستند که با تشدید آن، افسردگی کوتاه مدت تبدیل به افسردگی مزمن می شد و بعنوان یک ویژگی پایدار در طول زندگی فرد مرتب عود می کند و چون میراثی شوم به فرزندان منتقل می شود.
متوقف شدن این دومینو با تفکیک اعتقادات غلط از درست و جایگزین کردن اعتقادات درست بجای باورهای غلط می تواند باعث ترمیم اعتماد به نفس و عزت نفس زنان به مثابه نیمی از جمعیت جامعه شود. تغییر نگرش و تامین سلامت روان زنان می تواند یک جامعه را متحول کند و به خودشکوفایی برساند تا ما شاهد جامعه و فرهنگی سازنده و پویا و رو به جلو باشیم.

به قلم پریسا کبیری نژاد – کارشناس ارشد روانشناسی