نکاتی ضروری جهت بهبود اثرگذاری فروت ست بر باردهی فصل آتی درختان میوه

یکی از مهمترین عوامل در جهت افزایش راندمان تولید محصولات باغی_زراعی بحث تغذیه آن هاست که علیرغم مخالفت ها و چشم پوشی های گاه و بیگاه کشاورزان، در سایه پیشرفت های علمی این حوزه به مرور توجه فعالان صنعت کشاورزی را به خود جلب کرده و دیگر کمتر کشاورز آگاهی را می توان یافت که اصول نوین تغذیه و نقش آن ها در بهبود عملکرد محصولات کشاورزی را نادیده گرفته و یا نپذیرد.

لیکن نقصان اطلاعات کشاورزان و عدم آگاهی این قشر از تمامی جوانب و عوامل موثر در اثرگذاری بهینه روش های نوین تغذیه درختان میوه و گیاهان زراعی در برخی موارد موجب نا امیدی آنان از این روش ها شده و عامل دلسردی کشاورزان می گردد. البته در این بین سوء استفاده و عدم پایبندی برخی صنوف به اصول اخلاقی، که از کمبود اطلاعات کشاورزان در راستای منافع شخصی بهره می برند چنین مواردی را پر رنگ تر نموده است. توجه بیشتر سازمان ها و نهاد های مربوطه به بحث آموزش کشاورزان و همچنین نظارت بر فعالیت برخی فعالین حوزه سم و کود یکی از ملزومات در راستای افزایش عملکرد محصولات باغی_زراعی و پایان دادن به موارد مذکور است.

 فروت ست یا محلول پاشی های پاییزه؛ نقش، ضرورت و مکانیسم اثرگذاری آن ها

فروت ست در واقع برخلاف دیدگاه غالب کشاورزان و فعالان این حوزه صرفا نام یک نهاده یا کود مورد استفاده در اواخر فصل رشدی نیست. فروت ست ( fruit set) واژه ای انگلیسی ست و به پروسه ای اشاره دارد که در راستای بهبود کیفیت میوه، افزایش گل دهی یا شکوفه دهی درختان میوه و همچنین افزایش نسبت تبدیل این شکوفه ها به میوه و در نتیجه کاهش ریزش میوه و شکوفه ها صورت می گیرد. در عموم درختان میوه من جمله سیب، که حدود ۶۰ درصد از اراضی باغی استان را به خود اختصاص داده است تولید پایه گل برای میوه دهی سال آتی(فصل زراعی پیش رو) از اواسط فصل جاری آغاز گشته و در اواخر فصل رشدی که اوایل تا اواسط فصل پاییز باشد به نهایت رشد خود می رسند. البته این جوانه ها دوران تکمیلی رشد خود و فرآیند بلوغ را در بهار سال آتی گذرانیده و تکامل می یابند.

از آنجا که ریشه درختان در ابتدای فصل رشدی خود که همان بهار باشد تا مدتی فعالیت چندانی ندارد و برگ ها نیز قابلیت تولید ندارند جوانه های زایشی تولید کننده گل و شکوفه که در حساس ترین دوره رشدی خود قرار دارند و در حال تولید اندام های زایشی اعم از نر و ماده می باشند منبع تغذیه ای مناسبی نداشته و همین مورد باعث تقلیل نرخ تبدیل این جوانه ها و شکوفه های منتج از آن ها به میوه می گردد. فلذا ضرورت دارد که برای مقابله با این مورد و افزایش نرخ تولید چاره اندیشی صورت بگیرد و منابع و عناصر مورد نیاز این جوانه ها در زمان مناسبی در اختیارشان قرار گیرد. البته از آنجا که تشکیل جوانه های زایشی( گل های حاوی مادگی ) در درختانی همچون گردو در همان ابتدای فصل رویشی( بهار ) تشکیل و تکوین می یابند این دست درختان با توجه به عدم فعالیت درخت در ابتدای فصل نیازمندی و وابستگی بسیاری به ذخایر عناصر غذایی سال قبل و در نتیجه محلول پاشی های پاییزه دارند.

پروسه تولید و تشکیل میوه یا همان فروت ست که اخیرا در میان کشاورزان به وفور مورد توجه قرار گرفته در راستای رفع همین مورد فوق الذکر است که به جهت ذخیره عناصر مغذی مورد نیاز جوانه ها در دوره ابتدایی رشد صورت گرفته و مشتمل بر محلول پاشی هایی ست که در انتهای فصل رشدی و بلافاصله پس از برداشت میوه انجام می گیرد. به دلیل تاکید زیاد بر سه عنصر مغذی روی، بور و نیتروژن عموما این پروسه را با محلول پاشی این سه یکی می دانند. در حالی که این فرآیند علاوه بر محلول پاشی روی، بور و نیتروژن موارد دیگری همچون محلول پاشی اسید های آمینه، پتاسیم و سایر عناصر مغذی مورد نیاز گیاهان برای تولید میوه و همچنین مقاومت در برابر سرمای بهاره را شامل می شود.

مکانیسم اثر گذاری فروت ست

عناصر مغذی مورد نیاز جوانه ها من جمله روی، بور، نیتروژن و پتاسیم به دلیل اثر گذاری مستقیم بر فرآیند های متابولیک گیاهی، تولید برخی پروتئین ها و تنظیم کننده های رشدی گیاهان (فیتوهورمون ها) موجب افزایش شیره گیاهی( در راستای کاهش اثر سرمای بهاره)، بلوغ و تولید هرچه بهتر و بیشتر ساختار گل_شکوفه و همچنین افزایش مدت گرده افشانی که ارتباط مستقیم با میزان تبدیل شکوفه به میوه دارند می شوند.
از این رو انجام محلول پاشی با این مواد یکی از ضرورت ها در جهت افزایش کیفیت و کمیت تولید میوه بوده که نیازمند توجه هرچه بیشتر و بهتر کشاورزان است.

یکی از مواردی که به شدت شایان توجه می نماید بحث اسیدیته یا pH آب های مورد استفاده جهت محلول پاشی است که متاسفانه چندان مورد توجه قرار نمی گیرد. نگارنده این مطلب با توجه به بازدید های میدانی و آزمایشاتی که صورت داده این مورد را یکی از مهمترین نقیصه ها در میزان اثرگذاری محلول پاشی می داند. با توجه به ارتباط مستقیم جذب عناصر با میزان pH و طبع قلیایی ( pH بالای ۷ ) عموم آب های مورد استفاده جهت محلول پاشی، ضرورت دارد که کشاورزان در هنگام انجام عملیات محلول پاشی اقداماتی را در راستای تعدیل pH ( بهترین pH جهت محلول پاشی عموما در محدوده ۵/۵ _ ۶/۵ ) صورت دهند. در این راستا استفاده از تعدیل کننده های pH موجود در عموم سم فروشی ها یا اضافه کردن سرکه به محلول( تعیین میزان آن نیازمند مشاوره با متخصصین کشاورزی و یا انجام آزمایش است) راهکار های مناسبی هستند. هرچند که سرکه با برخی عناصر مغذی ناسازگاری دارد و مشاوره با یک متخصص کشاورزی قبل از محلول پاشی ضروری ست.

_ زمان انجام این محلول پاشی ها فاکتوری بسیار مهم در راستای اثرگذاری بهتر آنهاست. بهترین زمان جهت انجام محلول پاشی، اواخر فصل رشدی و بلافاصله پس از برداشت میوه است.

_ آبیاری باغات قبل از محلول پاشی یکی دیگر از فاکتورهای ضروری و قابل توجه است. از آنجا که جذب عناصر در هنگام محلول پاشی به واسطه روزنه های برگی صورت می گیرد و بسته یا باز بودن این ها با میزان آب در دسترس گیاهان ارتباط مستقیم دارد، لازم است که جهت اطمینان از باز بودن روزنه ها ۳ روز قبل از محلول پاشی، آبیاری صورت بگیرد.

_فاکتور دیگری که در باز و بسته بودن روزنه ها و همچنین میزان جذب عناصر اثر مستقیم دارد زمان انجام محلول پاشی است. اوایل صبح و حوالی عصر بهترین زمان برای انجام محلول پاشی می باشد.

به قلم آرش مندا- کارشناس کشاورزی، دانشجوی کارشناسی ارشد زیست فناوری

گروه مشاوره و آموزش کشاورزی سبز پروران سیلوانا