انتخابات و مسئله ی کردها در ترکیه

به قلم آرام حسن زاد-کارشناس ارشد روابط بین الملل

کمال قلیچداراوغلو، رهبر اپوزیسیون، شانس کمی برای پیروزی در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری فردا در ترکیه دارد. او در دور اول تقریباً ۵ درصد از رجب طیب اردوغان عقب بود و نامزدی که با ۵ درصد آرا سوم شد، از اردوغان حمایت می کند.

مسئله کردها به مسئله ای لاینحل و به معضلی امنیتی برای ترکیه تبدیل شده است. قلیچداراوغلو قول داد که مسئله کردها در ترکیه را حل کند، بدون اینکه نقشه راه مشخصی برای حل این معضل ارائه کند. بسیاری در ترکیه این هدف قلیچداراوغلو را به دادن خودمختاری به کردها تعبیر کردند، اقدامی که ترک‌ها آن را نمی‌پذیرند. سینان اوگان، رهبر ملی گرایان، از قلیچداراوغلو حمایت نکرد، زیرا اوگان از قلیچداراوغلو ضمانتی می خواست که هیچ امتیازی به HDP( حزب طرفدار کردها) نخواهد داد. HDP بخشی از ائتلاف شش حزبی مخالف نیست، اما با این وجود از نامزدی قلیچداراوغلو حمایت کرد.

کردها ملتی بی دولت هستند در سراسر سوریه، ترکیه، ایران و عراق پراکنده شده اند. در هر یک از این کشورها آنها یک اقلیت هستند، اما دارای یک حس قوی از هویت فرهنگی و ملی هستند که باعث می شود دولت های مختلف نسبت به آنها محتاط باشند. ترک ها به نیات غرب در مسئله کرد مشکوک هستند: در معاهده سور در سال ۲۰۲۰، که تجزیه امپراتوری عثمانی را آغاز کرد، قدرت های پیروز جنگ جهانی اول می خواستند ترکیه را تجزیه کنند و بخشی از خاک ترکیه را به کردها واگذار کنند تا دولت خود را ایجاد و شکل دهند این امر جرقه ظهور جنبش ملی گرای ترکیه به رهبری کمال آتاتورک و منجر به جنگ استقلال ترکیه شد. سرانجام، در سال ۱۹۲۳، معاهده لوزان جایگزین معاهده سور شد و جمهوری مدرن ترکیه تأسیس شد.

اما دولتهای مختلف در ترکیه  همچنان نسبت به کردها مشکوک هستند و آرمان های ملی کردها را به عنوان یک تهدید امنیتی تلقی می کنند که تمامیت دولت ترکیه را به خطر می اندازد. تهدید اصلی از جانب پ ک ک، (گروهی جدایی طلب کرد است که به مدت ۴۰ سال در ترکیه به مبارزه ادامه می دهد). دولت های مختلف در ترکیه به دنبال راه حل های غیر دموکراتیک برای مسئله کردها بوده اند. کردها ۱۹ درصد جمعیت را تشکیل می دهند اما تا سال ۱۹۹۱ آنها را “ترک های کوهستان” می نامیدند. استفاده از زبان و بیان فرهنگ کردها به شدت محدود شده بود. با این حال، حزب عدالت و توسعه که در سال ۲۰۰۲ در ترکیه به قدرت رسید، فلسفه سیاسی متفاوتی داشت. حزب میانه‌رو، یا «دموکرات‌های محافظه‌کار» (که دوست دارند خود را اینگونه توصیف کنند)، جهان‌بینی فراگیرتری داشتند. محدودیت ها بر زبان کردی کاهش یافت و روند صلح در سال ۲۰۱۳ آغاز شد. این روند بخوبی پیش رفت تا اینکه حوادث سوریه دوباره بی اعتمادی را ایجاد کرد.

وقتی داعش در سوریه ظهور و شروع به گسترش کرد، آمریکا مجبور شد با داعش بجنگد. راه صحیح این بود که آمریکا به مبارزه با علت اصلی افراط گرایی و کشورهای حامی بنیادگرایی اسلامی بپردازد. در عوض، ایالات متحده کردها را انتخاب کرد، گروهی که تضمین می‌کردند گرایش‌های اسلام‌گرایانه نداشته باشند و در آینده لوله های تفنگ را علیه آمریکا نمی گیرند.

تأسیس روژاوا( منطقه ای خودمختار کردها در شمال و شرق سوریه) در سال ۲۰۱۲، زنگ خطر را در ترکیه به صدا درآورد و این نگرانی را ایجاد کرد که دولت کردی در همسایگی ترکیه، کردهای ترکیه را برای استقلال طلبی جسورتر کند. با قدرت گرفتن کردهای سوریه، کردهای ترکیه تشویق شدند و بی اعتمادی به دولت ترکیه بیشتر شد. نیروهای دموکراتیک سوریه، (ستون فقرات جنگجویان طرفدار ایالات متحده در سوریه)، عمدتاً از کردهای PYD هستند. ترکیه هیچ تمایزی بین YPG، شاخه نظامی PYD و PKK نمی بیند. در دیاربکر( بزرگترین شهر با اکثریت کرد در ترکیه، و پایتخت پیشنهادی کردستان مستقل بر اساس معاهده سور) در اواخر سال ۲۰۱۵ و اوایل سال ۲۰۱۶ سرکوب بزرگ ارتش ترکیه صورت گرفت. منطقه تاریخی سور در درگیری پ.ک.ک با نیروهای ارتش ترکیه ویران شد و حدود ۳۰۰۰۰۰ کرد آواره شدند. ترکها کارزار خود را با این ادعا که کردها برای تدارک شورش سنگر می ساختند توجیه کردند. روند صلح متوقف شد و اردوغان از متحد کردها به دشمن آنها تبدیل شد.

انتخابات فردا برای آینده ترکیه بسیار مهم است، کردها یک پنجم جمعیت این کشور هستند و مسئله کردها نمی تواند بی پاسخ بماند. قلیچداراوغلو در مواجهه با احتمال شکست در انتخابات، با کارت ملی گرایی در حال بازیست. او به اردوغان در مورد روند صلح قبل از ۲۰۱۵ حمله کرد و گفت که رئیس جمهور “با سازمان های تروریستی پشت میز مذاکره نشسته است.”

در واقع، دولت جدید باید مذاکرات صلح را که در سال ۲۰۱۵ شکست خورده بود، از سر بگیرد. برای تحقق آن، باید اعتماد متقابل وجود داشته باشد و تضمین کند که در هر حل و فصل آینده تهدیدی (در صورت ظهور دولتی کردی در شمال سوریه) برای ترکیه وجود نخواهد داشت.  آمریکا و روسیه باید تمامیت ارضی سوریه را به ترکیه تضمین کنند. ایالات متحده باید از چنین تضمین امنیتی برای ترغیب ترکیه به مذاکرات صلح با کردها استفاده کند.

مسئله کرد در یک سال گذشته به عنوان کارت بازی در کارزار انتخاباتی  استفاده شده است. کردها نگران هستند که در صورت انتخاب مجدد اردوغان، آنها را سرکوب کند، به ویژه از زمانی که اوگان از اردوغان بر اساس مواضع تندرو علیه کردها حمایت کرد و از این تندروی به عنوان “مبارزه بی وقفه علیه تروریسم” یاد کرد.

اکنون که ترک‌ها به انتخاب رئیس‌جمهور خود برای پنج سال آینده نزدیک شده‌اند، هر کسی که انتخاب شود باید از لفاظی‌های پوپولیستی دست بکشد. مسئله کرد باید در اولویت قرار گیرد و به شیوه ای منطقی و واقع بینانه کار شود. این امر برای آینده ترکیه و همچنین ثبات در منطقه بسیار مهم خواهد بود.