دایفه خاتون ایوبی؛ بانوی فرمانروای عدالت و دانش در حلب

ضیفه(دایفە) خاتون ایوبی؛ بانوی فرمانروای عدالت و دانش در حلب

بقلم : فریدون پاوند / خبرنگار

در تاریخ پر فراز و نشیب خاورمیانه، زنانی بوده‌اند که نه‌تنها در سایه‌ مردان، بلکه در خط مقدم قدرت، عدالت و فرهنگ ایستاده اند. یکی از این چهره‌های درخشان، ضیفه (دایفه) خاتون ایوبی است؛ بانویی کُردتبار از خاندان ایوبی که نامش با تدبیر سیاسی، عدالت‌ گستری و ترویج علم در شهر حلب سوریه گره خورده است.

ضیفه (دایفه) خاتون در سال ۱۱۵۸ میلادی در شهر حلب دیده به جهان گشود. او دختر پادشاه عادل ابوبکر بن ایوب و برادرزاده‌ سلطان صلاح‌الدین ایوبی، فاتح بیت‌المقدس بود. ضیفە (دایفه) خاتون در عنفوان جوانی، با پسر عموی خود، ملک ظاهر غازی، حاکم حلب ازدواج کرد و با او در اداره‌ امور سیاسی آشنا شد.

پس از مرگ شوهر و پسرش، ضیفه( دایفه ) خاتون به مدت شش سال زمام امور شهر حلب را در دست گرفت. مورخ نامدار، شمس‌الدین ذهبی، او را چنین وصف می‌کند: «ملکه‌ای بزرگوار، خردمند، که چون سلاطین رفتار می‌کرد و حکومت را با درایت کامل اداره نمود.»

اما آنچه او را از بسیاری از حاکمان متمایز ساخت، نه صرفاً قدرتش، بلکه عدالت اجتماعی و شفقت انسانی بود. صفدی، تاریخ‌نگار سده هشتم هجری، در کتاب خود الوافی بالوفیات می‌نویسد: «او مظالم و مالیات‌های ناروا را از سرزمین حلب برداشت و به فقرا توجه ویژه داشت و صدقات فراوانی میان آن‌ها تقسیم می‌کرد.»

ضیفه خاتون افزون بر سیاست، در رشد علمی و فرهنگی حلب نیز نقشی تعیین‌کننده ایفا کرد. او دو مدرسه‌ مهم به نام‌های الفردوس و الفرافره در حلب بنا کرد؛ مدارسی که هم به آموزش علوم دینی و هم علوم عقلی اختصاص داشتند و دروازه‌ای به‌سوی نهضت علمی دوران ایوبی بودند.

در سال ۱۲۴۲ میلادی، با درگذشت این بانوی بزرگ، شهر حلب به سوگ نشست و دروازه های این شهر به نشانه ی ادب و احترام ویژه به ملکه ای نامدار و صاحب زهد و ورع به مدت سه روز بسته شد.