نه جنگ، نه صلح؛ بازی بلندمدت دمشق و کردها

نه جنگ، نه صلح؛ بازی بلندمدت دمشق و کردها

✍️بقلم: سهیل فرهمند پژوهشگر مسائل ترکیه

پس از سقوط حکومت بشار اسد در ۸ دسامبر سال ۲۰۲۴ میلادی به دست تروریست‌های هیئت تحریرالشام وابسته به دولت ترکیه، روابط میان اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه موسوم به روژاوا و حکومت موقت سوریه دچار تغییر و تحولاتی شد که در نهایت مذاکرات و گفت‌وگوهای مختلفی را میان طرفین قامشلو و دمشق به همراه داشت.

پیش گامی طرف کرد در حسن روابط با دمشق

پس از روی کار آمدن حکومت جولانی در سوریه با حمایت‌های مستقیم و تمام عیار دولت ترکیه که منجر به تغییرات سیاسی در مناطق مختلف کشور سوریه از جمله سقوط شهرهای تل‌رفعت و منبج از دست نیروهای شبه نظامی قسد و تصرف کامل استان دیرالزور، فرودگاه‌های شمال و شمال شرق سوریه مانند فرودگاه قامشلو و تسلط بر محلات شیخ نجار، اشرفیه و شیخ مقصود حلب از نتایج سیاسی و استراتژی این تغییر حاکمیت سیاسی در سوریه و تبادل آتش در بعضی از مواضع میان شبه نظامیان قسد_ی.پ.گ و تروریست‌های وابسته به دولت ترکیه بود. پس از یک ثبات نسبی در ساختار سیاسی و امنیتی سوریه پس از روی کار آمدن تروریست‌های سوری و خارجی در حاکمیت کشور سوریه به سرکردگی محمد جولانی مبحث جدید بر روی دستور کار حکومت تازه تاسیس سوریه قرار گرفت و آن هم تعامل سازنده با اقلیت‌ها و اقوام حاضر در سوریه بود که در این راستا اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه موسوم به (روژاوا) به عنوان یک ساختار سیاسی، اداری و نظامی مستقل در خاک سوریه با در اختیار داشتن بیش از ۴۰ درصد اراضی این کشور خود برای نشان دادن حسن تعامل با تمامی طرفین سوری جهت حفظ یکپارچگی تمامیت ارضی این کشور در تعامل و گفت‌وگوی با رژیم سوریه پیش گامی به خرج داد و با ارسال درخواست مذاکره با این رژیم جدید در سوریه حسن روابط و تعامل خود را نشان داد و در نهایت این درخواست مسالمت آمیز به توافق دوجانبه ۱۰ مارس میان نیروهای شبه نظامی قسد به رهبری مظلوم عبدی و محمد جولانی سرکرده رژیم سوریه منجر شد.

عدم تمرکزگرایی و رسمیت یافتن زبان کردی

در راستای توافق دوجانبه میان قامشلو و دمشق که به رهبری مظلوم عبدی فرمانده کل شبه نظامیان قسد و محمد جولانی رئیس‌جمهور خودخوانده سوریه صورت گرفت در رابطه با دو مسئله اصلی گفت‌وگو و تبادل نظر شکل گرفت که شامل عدم تمرکز اداری، سیاسی و نظامی در سوریه فی ما بین اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه و حاکمیت دمشق و رسمیت یافتن زبان کردی در کنار زبان عربی در قانون اساسی جدید سوریه بود.

در رابطه با مسئله عدم تمرکز حاکمیتی نیز بر اساس توافق دوجانبه میان طرفین قسد و رژیم جدید سوریه در ۱۰ مارس به میزبانی دمشق صورت گرفت بر موارد مختلفی نظیر ایجاد یک ارتش یکپارچه شامل تمامی طرفین مسلح سوری حاضر در سوریه، حفظ مرزهای یکپارچه در خاک سوریه، وجود حاکمیت واحد درون تمامیت ارضی کشور سوریه، ایجاد قانون اساسی جدید بر اساس مبانی برابری و دمکراسی و حفظ کرامت کلیه اقوام و مذاهب ساکن در سوریه می‌باشد. اما نقطه اصلی اختلاف و عدم هماهنگی و توافق میان طرفین قامشلو (هیئت کردی) و رژیم جدید سوریه در رابطه با موضوع حفظ حاکمیت یکپارچه و ادغام نیروهای مسلح مستقر در شمال و شمال شرق سوریه در ارتش جدید این کشور است که طرف اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه این موضوع را قبول نمی‌کند و خواهان حفظ تسلط حاکمیت خود در مناطق استحفاظی خود و عدم ادغام نظامی با ارتش آینده سوریه است و در این راستا نبود قانون اساسی جامع، منطقی و مبتنی بر مبانی روز دمکراسی و برابری را عدم پذیرش حذف ساختار اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه می‌دانند و عدم قبول ادغام با ارتش سوریه را نبود یک حاکمیت مبتنی بر آرای ملت و یک ارتش مستقل منتسب به دولت سوریه می‌دانند و بر این اساس اینطور می‌توان ارزبابی کرد که خلع سلاح نیروهای کرد واقع در شمال و شمال شرق سوریه یا ادغام با ارتش مد نظر حکومت جدید سوریه می‌تواند تراژدی تلخ قتل‌عام که برای علویان سوریه در غرب این سرزمین رقم زد را این بار برای شهروندان کرد عمدتا اهل سنت و اقلیت علوی در شمال و شمال شرق این کشور پدید آورد.

حاکمان اقلیم کردستان عراق میانجی مذاکرات مستقیم و غیر مستقیم میان قامشلو و آنکارا

پس از روی کار آمدن رژیم جدید سیاسی در سوریه یکی از گمان‌های منفی که در رابطه ثبات سیاسی و امنیتی در این کشور مورد بحث و بررسی بود این مسئله بود که با توجه به خلع حضور مستشاران نظامی جمهوری اسلامی ایران، رزمندگان محور مقاومت و حاکمیت همسو با محور مقاومت در سوریه و وجود کینه و دشمنی قدیمی و مسئله میثاق ملی میان ارتش ترکیه و نیروهای کرد وابسته به اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه حمله تمام عیار نظامی ارتش ترکیه با استفاده از ظرفیت تروریست‌های مسلح در سوریه به عنوان بازوی نیابتی خود به علیه شبه نظامیان کرد سوریه جهت حذف اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه پیش بینی می‌شد که در این مسیر اقداماتی نظیر سقوط منبج و تل‌رفعت از دست اداره خودمختار و نبردها و مقاومت‌های چند ماهه میان شبه نظامیان قسد و تروریست‌های وابسته به دولت ترکیه در دو محور سد تشرین و پل قره‌قوزاخ نشانه‌ای از این طرح ستیزه‌جویانه دولت ترکیه در راستای تداوم برنامه اشغالگری خود علیه تمامیت ارضی سوریه بود که به پوچی منجر شد. از این سو طبق گفته‌های الهام احمد ریاست مشترک شاخه امورخارجه این خودمختاری با میانجی‌گری حاکمان اقلیم کردستان عراق (بارزانی و طالبانی) روابط غیر مستقیم و غیر مستقیم با دولت آنکارا و بعضا با سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت) شکل گرفته است که این تعاملات نیز در روند عدم کشاندن منطقه به یک جنگ خونین داخلی و خارجی است.

عشایر عرب بازیگری نیابتی علیه اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه

در راستای وجود اختلافات سیاسی، امنیتی و ارضی میان اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه با حاکمیت ترکیه و رژیم جدید سوریه در مسیر پیشبرد هدف حذف و نابودی کامل این خودمختاری در این کشور با توجه به دارا بودن ظرفیت‌های ملی‌گرایی، اتحاد قومی و قبیله‌ای و ساختار نظامی عشیره‌ای میان عشایر عرب و طبق هشدارهای جدی و موثق سازمان آسایش ( نهاد امنیتی و اطلاعاتی وابسته به اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه) این مسئله وجود دارد که اگر توافقی مسالمت آمیز مبنی بر حذف اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه و ادغام کلیه نیروهای مسلح مستقر در این موقعیت جغرافیای مذکور با ارتش سوریه تحقق نیابد با توجه به اختلافات شدید عقیدتی و سیاسی میان حاکمیت سیاسی و نظامی مستقر در قامشلو و به ویژه عشایر عرب سوری ساکن در دیرالزور این عشایر به عنوان عناصر نظامی نیابتی مورد حمایت آنکارا و دمشق جهت برنامه‌های مدنظر این دو ساختار سیاسی علیه شبه نظامیان قسد مورد استفاده قرار بگیرند و یک جنگ داخلی و نیابتی دیگر در خاک سوریه به وقوع بپیوندد.

شبه نظامیان قسد قطعه‌ای از پازل کریدور داوود و زنگزور

همچنین به دنبال وقوع درگیری‌های نظامی میان دروزی‌های متحد رژیم صهیونیستی و دولت جدید سوریه و عشایر عرب این کشور که در نتیجه منجر به یک خودگردانی محلی تحت کنترل رژیم صهیونیستی در منطقه سویدا شد ما علی‌رغم اینکه شاهد واکنش سختی از سوی اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه در مقابل این تجزیه ارضی سوریه نبودیم کلیه رسانه‌های کردی سوریه و حتی بعضی از رسانه‌های کردی عراق به حمایت از دروزی‌ها پرداختند و آن را حق طبیعی آنها عنوان کردند. اما در باطن این جریان مسئله کریدور صهیونی داوود وجود دارد که اکنون با تسلط بر منطقه سویدا از طریق شرق سوریه خود را به شرق رودخانه فرات تحت کنترل نیروهای قسد می‌رساند و از آنجا که این کریدور با عبور از خاک اقلیم کردستان عراق و مناطق کردنشین ترکیه و اتصال آن به نخجوان و از آن طریق با پیوند به دالان تورانی_ناتویی_صهیونی ناتو در قفقاز جنوبی موسوم به زنگزور می‌تواند حلقه فشار و تنگنای ژئوپلتیکی منطقه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران در قفقاز و غرب آسیا سخت‌تر کنند تا به اهداف ناتویی_صهیونی خود نظیر نظریه نیل تا فرات و توران بزرگ با نظارت ناتو برسند. از این سو نقش نیروهای قسد و در مجموع اداره خودمختار شمال و شمال شرق سوریه نقشی مهم و اثرگذار است.

اروپاییان متحد احتمالی کردها در سوریه

همانطور که مورد اشاره قرار گرفت پس از سقوط نظام بعث سوریه در این کشور تغییر و تحولات مختلفی رخ داد و یکی از تحولات مهم اما محروم از بحث در محافل سیاست بین‌الملل در رابطه با سوریه گام‌های آهسته اما مطمئن کشورهای اروپایی در رابطه با این کشور است که این اقدام را با نزدیک شدن به ساختار خودمدیریتی در شمال و شمال شرق سوریه اجرایی کردند و در نخستین هیئت‌های اروپایی حاضر در منطقه تحت کنترل این خودمدیریتی، آلمانی‌ها بودند اما علی‌رغم تلاش‌های فراوان جهت ایجاد یک رابطه پویا و مستمر با طرفین کرد در سوریه اما با حضور برنامه ‌ریزی شده فرانسوی‌ها در این مناطق معادلات به کلی در جبهه اروپاییان تغییر کرد و با توجه به سابق کهن حضور سیاسی و نظامی و تاثیرات فرهنگی فرانسویان بر شامات به ویژه سوریه سریعا جای مطمئنی برای خود در میان کردهای سوریه فراهم کرد و حضور مظلوم عبدی پس از مهلت ۵۰ روزه ادغام شبه نظامیان قسد با ارتش سوریه از طرف ترکیه و توماس باراک سفیر آمریکا در ترکیه در پاریس و دیدار با مقامات ارشد این کشور نشان از تاثیر بسزا و زمینه‌های اتحاد میان آنها و طرفین کردی در سوریه پس از اتمام یا کاهش حمایت‌‌های احتمالی آمریکایی‌ها در مواجه با ترکیه و نظام سیاسی جدید سوریه دارد.