حضور ترکیه در کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی کاپ ۲۹ باکو

حضور ترکیه در کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی کاپ ۲۹ باکو

✍️نویسنده : سهیل فرهمند پژوهشگر مسائل ترکیه

به دنبال برگزاری بیست و نهمین دوره کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد ۲۰۲۴ در باکو که هر ساله به میزبانی یکی از کشورهای عضو این کنفرانس بین‌المللی برگزار می‌شود، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه به نمایندگی کشور جمهوری ترکیه در این کنفرانس شرکت کرد و به سخنرانی ویژه پرداخت.

در این کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد که هر ساله به میزبانی یکی از کشورهای عضو این کنفرانس بین‌المللی برگزار می‌شود و به مسئله حمایت و حفاطت از محیط زیست و اقلیم‌های طبیعی و گسترش ظرفیت‌های توسعه اقلیمی و محیط زیستی می‌پردازد نمایندگان و مقامات ارشد کشورهای مختلف اروپایی، آمریکایی، آسیایی، آفریقایی و غیره عضو در این کنفرانس بین‌المللی برای تقویت همکاری‌های خود در زمینه حفاطت از محیط زیست و تغییرات اقلیمی گرد هم جمع می‌شوند و به یک تصمیم و بیانیه‌ای واحد می‌رسند. در این دوره از ادوار این کنفرانس بین‌المللی حوزه حمایت از محیط زیست که به میزبانی شهر باکو برگزار شد مانند دوره‌های گذشته نمایندگان و مقامات ارشد کشورهای مختلف حضور پیدا کردند و از مهم ترین این افراد حاضر در کنفرانس بین‌المللی مذکور، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه بود که به عنوان نماینده کشور ترکیه‌ای که در میان دو قاره آسیا و اروپا و منطقه غرب آسیا و اورآسیا واقع شده است و از لحاظ موقعیت جغرافیایی، مراتع طبیعی و امکانات زیست محیطی دارای معیارهای ویژه و منحصر به فرد خود است و طبیعتا حضور و رویکرد اردوغان به عنوان رئیس‌جمهور کشوری با این ظرفیت ویژه قابل ارزیابی و بررسی است.

در ۱۲ نوامبر سال ۲۰۲۴ در دومین روز برگزاری این کنفرانس رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور کشور جمهوری ترکیه به سخنرانی ویژه در رابطه با این کنفرانس و عملکردهای چند ساله و اهداف خرد و کلان کشور ترکیه در زمینه حمایت از محیط زیست و توسعه ظرفیت‌های اقلیمی ترکیه پرداخت و اینطور گفت:« امروز در موقعیتی قرار داریم که اسرائیل با حملات و جنایات وحشیانه خود علیه تمامیت ارضی فلسطین و لبنان در حال تخریب خاک، بناهای زیر زمینی، سفره‌های آبی زیر زمینی، آسیب به مواد مغذی درون خاک‌های طبیعی این کشورها با استفاده از ابزارها و مواد شیمیایی در پی تخریب محیط زیست و منابع طبیعی فلسطین و لبنان است. اما ما به عنوان کشور جمهوری ترکیه که یکی از حامیان اصلی جهانی و منطقه‌ای محیط زیست هستیم از سال ۲۰۱۸ تا به اکنون اقدامات مختلفی در راستای حفاظت محیط زیست در داخل تمامیت ارضی کشور ترکیه و کشورهای همسایه خود انجام داده ایم و در برنامه کلان و بلند مدت ما این مسئله در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد که تا سال ۲۰۵۳ میلادی زباله‌های تولید شده را به جای نابود و حذف کردن در محیط به شیوه‌های مختلف قابل تجدیدپذیر کنیم تا در این چرخه محیط زیستی جهانی سهمی اثرگذار داشته باشیم. همچنین ترکیه در تولید و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر سهم خود را تا عدد ۵۹ درصد افزایش داده است که این دستاورد در طی ۱۰ سال صورت گرفته است و در برنامه جامعی که برای حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر در سند انرژی سال ۲۰۲۴_۲۰۳۰ برنامه ریزی کرده ایم به دنبال قرارگرفتن در ردیف ۵ کشور برتر اروپا و ۲۰ کشور برتر جهانی در زمینه حفاظت از محیط زیست شویم. همینطور در زمینه انرژی اتمی نیز با سرمایه‌گذاری‌های کلان و قابل توجه خود به دنبال قرارگرفتن در میان کشورهای صاحب نفوذ و سخن در زمینه انرژی مهم اتمی هستیم و در برنامه کلان مدت خود رسیدن به عدد ۲۰ هزار مگاوات انرژی اتمی در سال را تا سال ۲۰۳۵ میلادی هدف‌گذاری کرده ایم و در این راستا به دنبال این موضوع هستیم که با همت نیروهای متخصص کشورمان این رقم را به تولید ۱۲۰ هزار مگاوات انرژی اتمی تا سال ۲۰۵۰ میلادی برسانیم و شایان ذکر است که امروز سهم انرژی بادی و خورشیدی کشور ترکیه ۳۱ هزار مگاوات است که نشان از قدرت گرفتن ساختار انرژی ترکیه در این زمینه دارد. این نکته را نیز می‌بایست بیان کنم که ما هرساله در روز ملی درختکاری خود که در تاریخ ۱۱ نوامبر قرار دارد میلیون‌ها اصله نهال با کیفیت و ارزشمند که هم برای زیبایی محیط و هم توسعه سلامت محیط زیستی مفید هستند را با همت یکدیگر می‌کاریم تا سهم مناسبی در این زمینه از مجموعه حوزه‌های محیط زیست جهانی داشته باشیم.»

ادعاهای اردوغان و عملکرد ترکیه در واقعیت

رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه مدعی است که در طی ۱۰ سال گذشته و به ویژه از سال ۲۰۱۸ میلادی دولت ترکیه تمرکز اساسی را بر روی حمایت از محیط زیست و تقویت ظرفیت‌های اقلیمی خود با پیاده کردن طرح‌های مختلف در داخل تمامیت ارضی خود و همچنین از طریق مشارکت با دولت‌های دیگر گذاشته است و نتایج شایسته و قابل توجهی را در زمینه‌های مختلفی نظیر استفاده و بهره برداری از انرژی‌های قابل تجدید پذیر، ذخایر ظرفیت‌های آبی و استفاده صحیح از انرژی اتمی با گام‌هایی مطمئن قرار داده است. اما اقدامات، عملکردها و نتایج حاصل از تصمیمات خرد و کلان سیاست محیط زیستی و توسعه اقلیمی کشور ترکیه پاسخ دیگری را نشان می‌دهند. ترکیه از سال ۲۰۰۵ میلادی با تمرکز بر پروژه گاپ که طرح و برنامه آن در دهه ۹۰ میلادی پایه‌ریزی شد به دنبال ذخیره منابع آبی برای خود است اما نه همانند گفته‌های اردوغان که در حد نیاز و برای جلوگیری از کمبود منابع آبی در داخل خاک ترکیه بلکه پای خود فراتر گذاشته است و این پروژه که ۹ استان ترکیه را دربر می‌گیرد که شامل آدیامان، باتمان، دیاربکر، غازی‌عینتاپ، کیلیس، سیرت، شانلی‌اورفه، ماردین و شرناق می‌باشد که در حوضه رودخانه‌های فرات و دجله و در میان‌رودان شمالی قرار دارند. با احداث سد استراتژیک ایلیسو که شامل ۱۴ سد بر روی فرات، ۸ سد بر دجله و سرجمع ۱۹ نیروگاه برقابی ساخته خواهد شد. پس از تکمیل، این طرح قرار است ۷٫۱ میلیون هکتار زمین کشاورزی را آبیاری و سالانه ۵۵ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کند. نخستین سازه بزرگ که در این طرح ساخته شد، سد آتاترک بود که در سال ۱۹۹۲ تکمیل شد. سد آتاترک از لحاظ حجم کار ساختمانی پنجمین سد بزرگ جهان و از لحاظ تولید برق آبی نیز در دنیا سوم می‌باشد. سد آتاترک بزرگترین سد اروپا و ترکیه است. همچنین با این اقدام از ورود ۵۶ درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری می‌کند و تبعات زیست‌محیطی و تنش‌آفرینی میان کشورهای ترکیه عراق و ایران ایجاد خواهد کرد. بر روی دو رودخانه راهبردی و تاریخی فرات و دجله تاثیر مهمی می‌گذارد. اقدامات زیست محیطی ترکیه فقط به سد آبی ایلیسو در بالا دست دو رودخانه دجله و فرات بسنده نکرده است و با اجرای طرح آبی و زیست محیطی داب به صورت آهسته و پنهانی تاثیر مهمی بر روی مسئله آبی و کشاورزی کشورهای ذینفع رودخانه راهبردی ارس که شامل جمهوری اسلامی ایران، جمهوری ارمنستان و باکو می‌شود که عملا با ساخت پنج سد دیگر با مجموع ظرفیت ۸۴۶ میلیون مترمکعب، قادر به مهار یک میلیارد و ۴۶۸ میلیون مترمکعب از آب رودخانه ارس یعنی ۸۳ درصد از ذخایر آبی مهم این رودخانه را تصاحب کرده است. از سوی دیگر در دو کشور عراق و سوریه نیز دولت ترکیه از سال ۲۰۱۸ با تشدید حملات هوایی و زمینی خود به مناطق مختلفی از شمال عراق و شمال و شمال شرق سوریه درصد مهمی از محیط زیست این دو کشور را نابود وکرده است دو نمونه مثال مهم در این راستا روزانه قطع متوسط ۶۷ درخت زیتون در شهر عفرین در سوریه که از سال ۲۰۱۸ توسط ارتش ترکیه و گروهک‌های تروریستی وابسته به او اشغال شده است و تخریب محیط زیست استان دهوک اقلیم کردستان عراق که در نتیجه حملات هوایی ارتش ترکیه رخ داده است و همچنین درون تمامیت ارضی کشور ترکیه در استان شرناق این کشور دولت در مسئله بهره برداری از معادن مختلف در این استان با انفجارهای بزرگ سبب افزایش آلودگی محیطی شده است.

به دنبال این مسئله هدف و تاثیر ترکیه از حضور در این کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد احتمالا نشان دادن ترکیه به عنوان یک کشور مهم در حوزه محیط زیستی با توجه به موقعیت آن که در میان دو قاره آسیا و اروپا و منطقه غرب آسیا و اورآسیا واقع شده است و از لحاظ موقعیت جغرافیایی، مراتع طبیعی و امکانات زیست محیطی دارای معیارهای ویژه و منحصر به فرد خود است. اما تاثیری که می‌تواند کشور ترکیه از این کنفرانس کسب کند بیشتر در حوزه مالی و دیپلماسی انرژی می‌توان به آن اشاره کرد زیرا هرساله در پایان این کنفرانس مبلغ قابل توجهی توسط کشورهای شرکت کننده در این کنفرانس برای حمایت از محیط زیست و توسعه اقلیمی سایر کشورها به عنوان بودجه کنفرانس مورد توافق قرار می‌گیرد که ترکیه به عنوان یک کشور متقاضی سرمایه‌گذاری‌های خارجی در زمینه‌های مختلف به ویژه انرژی از این فرصت موجود استقبال می‌کند و در زمینه دیپلماسی انرژی نیز با توجه به حضور کشورهای دارای نفت و گاز طبیعی در این کنفرانس و موقعیت راهبردی ترکیه در انتقال انرژی منطقه‌ای سعی در گسترش روابط دیپلماتیک خود با این کشورها داشته است و این دوره کنفرانس جهانی که به میزبانی باکو که یکی از تامین‌کنندگان نفت رژیم صهیونیستی است برای ترکیه که از طریق بندر جیحان خود سبب انتقال آن به رژیم صهیونیستی است مورد توجه است.