حمله کرونایی به دموکراسی

مقدمه:

چین و برخی از همراهانش موفقیت پکن در کنترل پاندمی کرونا را دلیلی محکم در تایید حکومت خودکامه معرفی می‌کنند. بنابه استدلال آنان، چین به رغم شروع ضعیفش قدرت آن را داشت که با اجرای محدودیت‌های گسترده بیماری را درون مرزهایش مهار کند. سازمان بهداشت جهانی این اقدامات را “شاید بلندپروازانه‌ترین، چابک‌ترین، و تهاجمی‌ترین اقدامات مهارکننده در تاریخ بیماری” نامید و مقامات چینی به سرعت آن را مدحه‌ای برای رهبرانشان، رییس جمهور شی جین پی تفسیر کردند. وزیر خارجه‌ی چین گفت “فقط در چین تحت رهبری رییس جمهور شی می‌شد این بیماری به سرعت منتشر شونده را مهار کرد” اما آیا چنین است؟ آیا دموکراسی‌ها به سبب ناکارایی ذاتی و تفرقه سیاسی شان لنگ می‌زنند یا باز بودن و تکثرشان شرایط را برای بسیج عمومی موثر تمامی نهادهای خصوصی و عمومی مهیا می‌کند.

پاندمی و حکومت‌ها

کشورهای آسیایی دیگری که توانستند نسبتا از پس مقابله با ویروس کرونا برآیند بخصوص تایوان و کره‌ی جنوبی، دموکراسی‌هایی سرزنده‌اند که همزمان با محدود کردن سفرها، تست‌گیری گسترده و اعمال قرنطینه‌ای سختگیرانه، عملکرد شفافی داشتند. شکی نیست درس‌هایی که این کشورها از اپیدمی‌های نه چندان دوری که درگیرش بودند گرفتند، بویژه شیوع سارس در ۲۰۰۲-۲۰۰۳ در موفقیت‌شان بی‌تاثیر نبود. اما نیازی هم به اقدامات زورگویانه نداشتند. بعلاوه همین رهبری رییس جمهور شی بود که باعث شد فرصت طلایی برای مهار ویروس در همان ابتدا از دست برود. دولت چین شواهد اولیه را انکار کرد و حاملان اخبار بد را به سکوت وا داشت که از همه ناراحت‌کننده‌تر سرنوشت چشم پزشک ووهانی لی ونلیانگ بود، و تا اینکه به خود بجنبد ویروس کرونا جهان را درنوردید.

پاندمی و عملکرد مستبدان

کسانی که مزایای دموکراسی را بر می‌شمردند معولا این گفته آمارتیا سن اقتصاددان را نقل می‌کنند که “تابحال در کل تاریخ جایی نبوده که موکراسی برقرار باشد و قحطی پیش آمده باشد”. آقای سن این امر را به این دلیل می‌داند که حکومت‌های دموکراتیک مجبورند به رای‌دهندگان پاسخگو باشند از این رو انگیزه‌ای قوی دارند که جلوی فجایع را بگیرند. اما بسیاری از روسای خودکامه امروزی مثل اوربان، اردوغان، و پوتین شعارشان در عمل بیشتر با “هرگز نگذار یک قحطی خوب به هدر برود:” همخوانی دارد. پاندمی را فرصت سیاسی خوبی برای خود یافته‌اند. نتانیاهو نخست وزیر اسراییل که ظاهرا سال‌های طولانی صدارتش به پایانی ناگزیر و ننگین رسیده بود، از این بحران برای تعویق انداختن سرنوشتش استفاده کرد.او اکثر دادگاه‌ها را تعطیل کرد که شامل دادگاه فساد خودش نیز می‌شد و توانست رقیبش را در سه انتخابات بی‌نتیجه اخیر، بنی گانتز را ب ائتلاف راضی کند. نخست وزیر هند نارندا موندی قوانینی را به اجرا گذاشت که شرایط را برای اقامت دائم به هندی‌ها در منطقه‌ی اکثرا مسلمان‌نشین جامو و کشمیر راحت‌تر می‌کند. در فیلیپین رییس جمهور رودریگو دوترنیه که در شرایط عادی زورگویی بیش نبود، به بهانه‌ی مبارزه با ویروس اختیاراتی بیش از قبل بدست آورد، ازجمله اعلام کرد هر کس اخبار جعلی درباره‌ی ویروس کرونا منتشر کند زندانی خواهد شد. تهدیدی که می‌تواند از آن برای به زندان انداختن منتقدان حکومت استفاده کند. شاید ظالمانه ترین روش برای کنترل اطلاعات را در ترکمنستان به کار بسته باشد، که مردم را فقط برای سخن گفتن از شیوع ویروس بازداشت می‌کند. نخست وزیر تایلند پرایوت چان اوچا که در کودتایی نظامی در ۲۰۱۴ قدرت را در دست گرفت، اعلام کرده که برای حکومت اختیارات فوق‌العاده در نظر گرفته از جمله “حق سانسور یا تعطیل کردن رسانه‌ها در صورت لزوم” رییس جمهور بلاروس الکساندر لوکاشنکو به جای اینکه مثل تقریبا هه‌ی کشورها ی دیگر به شهروندانش بگوید در خانه بماند، به آنان توصیه کرده هرروز بنوشند مرتب سونا بروند کشاورزی کنند.

پاندمی و دموکراسی

سخت است که بتوان توانمندی‌های حکومت‌های دموکراسی و خودکامه را در مبارزه با کرونا با هم مقایسه کرد و به نتیجه‌ای رسید: هنوز تا پایان پاندمی زمان درازی مانده است با اینحال به نظر می رسد دموکراسی ها مزایای انکارناپذیری دارند شاید وقتی چین را می‌بینیم که در کمتر از دوهفته بیمارستانی جدید می‌سازد و نیویورک را که بیمارستان‌هایش بسرعت تخت کم می‌آورد این مزیت به چشم‌مان نیاید اما جریان اطلاعات تبادل آرای عمومی در کشورهای دموراتیک برگ برنده‌ای است که می‌توان از آن برای تنظیم دقیق و مداوم تاکتیک‌های مقابله با بیماری بهره برد، اطلاعات نادرست چه عمدی پخش شده باشند چه سهوی، بسرعت مشخص می‌شوند. همانطور که یکی از مقامات تایوان اشار کرد، شفافیت یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت واکنش حکومت‌ است.

نتیجه‌گیری:

مجله‌ی اکونومیست در تحلیل داده‌های تمام اپیدمی‌هایی که از ۱۹۶۰ به این سو رخ داده‌اند دریافت “با مقایسه‌ی کشورهایی که از نظر درآمد در یک سطح‌اند می‌بینیم که نرخ مرگ‌ومیر مردم از بیماری‌های واگیردار در دموکراسی‌ها کمتر از کشورهای غیر دوکراتیک بوده است “به گفته‌ی این مجله، یکی از دلایل این امر آن است که حکومت‌های استبدادی، در مواردی که نیازمند جریان آزاد اطلاعات و گفت‌وگوی آزاد بین شهروندان و حاکمان است ناتوان عمل می کنند” اما هرگز نباید احتمال سو استفاده از بحران در جهت تمایلات خودکامه را دست کم گرفت.

آرام حسن‌زاد – کارشناس ارشد روابط بین‌الملل