آرام حسن‌زاد - کارشناس ارشد روابط بین‌الملل

جاده‌ی سنگلاخی پیش‌رویِ برجام۲

جو بایدن، رئیس جمهور و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هر دو صراحتا اظهار داشتند كه آمریكا مایل است در مذاكرات برای بازگرداندن برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA)، توافق‌نامه 2015 برای مهار برنامه هسته‌ای ایران در ازای كاهش تحریم‌ها، شركت كنند. اروپا نیز می‌خواهد راهی برای پیشبرد ایران پیدا کند که با توجه به همجواری جغرافیایی آن با خاورمیانه دارد، قابل درک است. چه کسی می‌خواهد سلاح‌های هسته‌ای در همسایگی‌اش تکثیر شود؟ ایران همچنین با داشتن جوانی جمعیت حدود 85 میلیون نفر، می‌تواند به یک بازار پرسود و سرشار از منابع انرژی و کالاها برای شرکت‌های اروپایی تبدیل شود.
کد خبر : 4400
تاریخ انتشار : دوشنبه ۴ اسفند ۱۳۹۹ - ۱۸:۱۷
جاده‌ی سنگلاخی پیش‌رویِ برجام۲

برجام و اتحادیه‌ی اروپایی

 

برجام، یکی از معدود موفقیت‌های سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود، بنابراین تعجب چندانی نداشت که اتحادیه اروپا با خروج دولت ترامپ از توافق در سال ۲۰۱۸ مخالفت کند. نماینده عالی اتحادیه اروپا، فدریکا موگرینی، با محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در تلاش برای حفظ اصل توافق‌نامه با اروپا به دنبال اجرای مکانیزم پرداخت غیر دلار بودند که به ایران امکان خرید کالاهای خارج از رژیم تحریم را می‌داد. اما این اقدام به نتیجه نرسید، زیرا برتری دلار در سیستم‌های پرداخت جهانی به حدی است که شرکت‌ها با انتخاب قاطع تجارت یا با ایران یا آمریکا روبرو شدند.

 

دشواری‌های مسیر

 

از زمان شروع مجدد تحریم‌ها توسط ترامپ، ایران نقض تعهدات خود را تحت برجام را به تدریج گسترش داده است – غنی‌سازی اورانیوم خالص ۲۰ درصدی و تولید فلز اورانیوم که ممکن است در کلاهک‌های هسته‌ای استفاده شود. آخرین اولتیماتوم تهران این است که اگر ایالات متحده تا ۲۳ فوریه به توافق بازنگردد، ایران پیروی از پروتکل الحاقی برجام که اجازه بازرسی‌های بی‌موقع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را می‌دهد، متوقف می‌کند.

 

با این حال، به راحتی چرخاندن ساعت به سال ۲۰۱۵ اتفاق نخواهد افتاد. دولت بایدن و بسیاری از ناظران معتقدند که هر برنامه جامع “جدید” باید فراتر از غنی‌سازی اورانیوم باشد تا توانایی موشک بالستیک ایران، رفتار تهاجمی شبه نظامیان نیابتی ایران در منطقه و حمایت تهران از رژیم اسد در سوریه را نیز در بر بگیرد.

 

دست اندازی روسیه و چین

 

واشنگتن تمایل دارد که روسیه و چین نیز در مذاکرات شرکت کنند، که خواسته‌ای منطقی است. بدون این دو وزنه‌ی سنگین ژئوپلیتیک، احتمالاً توافق پایدار وجود نخواهد داشت. با این حال، بایدن هفته گذشته در کنفرانس امنیتی مونیخ به صراحت اعلام کرد که طرفدار دموکراسی و حقوق بشر است و سوی چشمی به اوضاع بد دموکراسی و حقوق بشر در چین و روسیه نیز داشت که این موضع بایدن محتمل است به کندیی روندِ پیشِ رویِ برجام ۲ از طرف روسیه و چین منجر شود.

 

موانع منطقه‌ای

 

هر گونه توافق آینده بایستی باعث جلب نظر اسرائیل و کشورهای مهم خلیج فارس نیز شوند. مشخص نیست که چنین جلب نظر، چه شکلی باید داشته باشد، مشورتی یا غیر از این، که ممکن است به یک مانع تبدیل شود. اما نباید فراموش کرد که اسرائیل و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس از جمله عربستان سعودی، متحدان اصلی ایالات متحده در منطقه هستند و واشنگتن به سختی می‌تواند آنها را نادیده بگیرد، به ویژه با توجه به بحث در مورد قدرت نیروهای ناتو در عراق و افغانستان که بخشی از این قدرت ناشی از حمایت اسرئیل و کشورهای عرب حوزه‌ی خلیج فارس از این نیروها است.

 

موانع در ایران

 

راه رسیدن به هر توافق نامه‌ای نیز برای ایران پیرامون موضوع انتخابات ریاست جمهوری در چند ماه اینده می‌چرخد. در جریان انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۱۶ و انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۷، اعتدال‌گرایان استدلال کردند که برجام دستاوردهای اقتصادی خواهد داشت. اما تحریم‌های ایالات متحده باعث شد تا استدلال اعتدال‌گرایان به نتیجه‌ای ختم نشود که این تحریم‌ها پس از برجام برای اصول‌گرایان به درسی برای اقدام متقابل آینده در برابر آمریکا تبدیل شده است اما در قضاوت اینکه مذاکرات جدید به کجا می‌انجامد ، مهم است که پس از ۱۸ ژوئن چه کسی ریاست جمهوری ایران را بر عهده دارد.

 

نتیجه‌گیری

 

هیچ کس در ارزش توافق نامه‌ای که رفتار ایران و آمریکا را در منطقه تعدیل کند شک نمی‌کند و به نظر می‌رسد ایالات متحده مایل است دوباره وارد این توافق شود، اما راه رسیدن به یک توافق جامع بسیار آسان و حتی دور از اطمینان نیست. جاده سنگلاخی پیش‌رو است.

 

به قلم: آرام حسن‌زاد – کارشناس ارشد روابط بین‌الملل

ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.