تکرار اشتباهِ افغانی بایدن در عراق و شمال سوریه؟

مقدمه:

بعد از جنگ سرد و همزمان با فروپاشی شوروی، ایالات متحده آمریکا به تنها قطب قدرت و هژمون (قدرت فائقه‌ی مرکزی) در نظام بین‌الملل تبدیل گردید. جنگ‌های اول و دوم خلیج فارس فرصت مداخله‌ی ایالات متحده در خاورمیانه را به منظور دست‌یابی به چاه‌های نفت خاورمیانه فراهم نمود. مجموعه تحولات از جمله بحران اقتصادی ۲۰۰۸، بهار عربی که از سال ۲۰۱۰ شروع شد و هیچگونه ثباتی را در کشورهایی که تحولات روی داد بوجود نیاورد، ظهور چین بعنوان قدرت اقتصادی در برابر آمریکا و همه‌گیری کرونا منجر به تضعیف و کاهش اقتدار ایالات متحده در خاورمیانه و تحمیل هزینه‌های سنگین اقتصادی و سیاسی بر این هژمون قدرت فائقه‌ی نظام بین‌الملل شد. بسیاری از تحلیلگران از جمله فرانسیس فوکویاما طراح تئوری پایان تاریخ، خروج آمریکا از افغانستان را در راستای افول هژمونی ایالات متحده می‌دانند. در یادداشت حاضر به این پرسش اصلی خواهیم پرداخت؛ که آیا ایالات متحده به مانند افغانستان در عراق و سوریه نیز نیروهایش را خارج خواهد نمود یا خیر؟

خروج شتابزده آمریکا از افغانستان پیامدهای جدی منطقه‌ای بر روابط واشنگتن با شماری از کشورها دارد. در حالی که دیپلماسی ایالات متحده در قبال همسایگان افغانستان مانند پاکستان، ایران، چین، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان نیاز به ترمیم و بازسازی روابط است، جدی‌ترین چالش‌ها برای منافع آمریکا در منطقه خاورمیانه از سوی عراق، سوریه و ترکیه است.

عراق: عراق بزرگترین مسئله پیشِ‌رویِ واشنگتن پس از افغانستان است. سوال این است که آیا دولت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا همان اشتباهاتی را که در افغانستان مرتکب شده است در عراق تکرار خواهد کرد؟ هنوز هیچ اعلامیه‌ی رسمی از سیاست جدید آمریکا در قبال عراق از سوی دولت بایدن اعلام نشده است. با این حال اظهارات مقامات ارشد نشان می‌دهد که رابطه بین دولت بایدن و دولت نخست وزیر عراق مصطفی الکاظمی متفاوت از رابطه آن با دولت افغانستان و اشرف غنی رئیس جمهور سابق افغانستان است همچنین برخورد سربازان باقی‌مانده آمریکایی در عراق با تهدید گروه‌های تروریستی، به ویژه گروه‌هایی که با داعش ارتباط دارند، با برخورد نیروهای همکار خود در افغانستان با طالبان متفاوت است. بنابراین در عراق این احتمال وجود دارد که ماموریت نظامی ایالات متحده از “نقش مشورتی” و خروج نیروها به “وظایف نظارتی گسترده” و سپس به “عملیات نظامی محدود” تبدیل شود. علاوه بر این، واشنگتن باید پیوندهای خود را با تأسیسات نظامی کشورهای کلیدی عربی تقویت کند.

سوریه: دولت بایدن به دنبال افزایش حضور نظامی خود در شمال سوریه و تعهد به حمایت خود از نیروهای دموکراتیک سوریه است. به احتمال زیاد، بایدن به آنها توصیه خواهد کرد که هرگونه راه‌حل تاکتیکی یا کوتاه مدت که توسط نیروهای مسلح سوریه و متحدان روسی به آن ارائه می‌شود را رد کنند. در صورتی که آمریکا بخواهد حضور نظامی خود را در عراق و سوریه تقویت کند، افزایش همکاری با شبه نظامیان کُرد اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

ترکیه: یکی از پیامدهای استراتژیک خروج آمریکا از افغانستان، احتمال ایجاد تنش در روابط با ترکیه خواهد بود. آمریکا ممکن است تلاش ترکیه برای انتقال نیروهای خود در شمال سوریه را محدود کند.

علاوه بر این، خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان دستاویزی برای دولتمردان و تعبیر از شکست ایالات متحده در خاورمیانه می‌شود. اخیراً، ایالات متحده، حسن نصرالله رهبر حزب‌الله را به دلیل اظهاراتش مبنی بر اینکه اسرائیل باید از شکست آمریکا در افغانستان درس بگیرد و آمریکا یک متحد غیرقابل اعتماد است، محکوم کرد. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در توییتی نوشت: “سرنوشت آمریکا در ویتنام و افغانستان سرنوشت تغییرناپذیر رژیم اشغالگر صهیونیستی نیز خواهد بود”.

نهایتا پنتاگون باید به هر دولتی با نیروهای آمریکایی مستقر در خاک خود توضیح دهد که هرگونه حادثه غیرمنتظره نظامی، عملیات‌های از پیش برنامه‌ریزی شده ایالات متحده را لغو یا تضعیف نمی‌کند. این بدان معناست که ایالات متحده باید یک استراتژی منسجم در مورد چگونگی خروج نظامی از یک منطقه خاص و حفظ نظم و ثبات منطقه‌ای داشته باشد. هنوز زمان برای بایدن وجود دارد که این طرح فوری سیاسی و نظامی را تقویت کند و اطمینان دهد که متحدان واشنگتن همچنان به ملت و دولت او اعتماد کنند.

آرام حسن‌زاد – کارشناس ارشد روابط بین‌الملل