چشم انداز پروژه صلح در ترکیه

چشم انداز پروژه صلح در ترکیه

✍️سهیل فرهمند ـ پژوهشگر مسائل ترکیه

به دنبال وجود تنش‌ها و اختلافات خرد و کلان محلی و ملی میان کردهای ترکیه با دولت این کشور که اکنون بیش از ۲۰ سال است در دست ائتلاف دو حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان و حزب حرکت ملی‌گرا قرار دارد، در دوره‌های مختلف و روندهای گوناگون در پی حل این اختلافات در قالب یک مذاکرات سیاسی دو جانبه بوده اند و باردیگر پس از ۹ سال دولت این کشور این مسئله را به صورت رسمی مطرح کرده است که پیامدهای مختلفی را به همراه داشته است.

در ماه‌های اخیر، وضعیت کردهای ترکیه تحت تأثیر تحولات سیاسی و نظامی منطقه غرب آسیا قرار گرفته است. از اواخر تابستان ۲۰۲۴، دولت ترکیه به رهبری اردوغان و باغچلی خواستار از سرگیری پروژه صلح با کردها شد، که یکی از شروط آن خلع سلاح پ.ک.ک بود. این درخواست با مخالفت فرماندهان پ.ک.ک مواجه شد، اما حزب دمکراتیک و برابری خلق موسوم به (دم پارتی) در داخل کشور از آن استقبال کرد و آن را یک فرصت مثبت میان دو طرف خواند و در اولین نشست مجلس ترکیه تونجر باقرخان و دولت باغچلی بایکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند که سبب مخالفت افرادی از درون حزب باغچلی و سران حزب غرب گرای جمهوری خلق شد. در این پی صلاح‌الدین دمیرتاش رئیس اسبق و زندانی حزب دمکراتیک خلق هم در مصاحبه‌ای گفت:« شرط رسیدن به یک صلح پایدار در ترکیه میان کردهای داخل ترکیه است و بیهوده به سمت پ.ک.ک نروید مشکل مردم کرد این کشور در وجود پ.ک.ک نیست در وجود بی عدالتی است و تا من آزاد نشوم هیچ روند صلحی شکل نخواهد گرفت.»

در اواخر ماه اکتبر سال ۲۰۲۴ میلادی شاهد یک حادثه تروریستی در مرکز صنایع نظامی و دفاعی ترکیه در آنکارا از سوی پ.ک.ک بودیم که ، روند صلح را متوقف کرد و دولت ترکیه شهرداران کرد وابسته به دم‌پارتی را برکنار کرد. با این حال، پس از سقوط نظام سوریه، باغچلی دوباره به موضوع صلح اشاره کرد و مجوز دیدار نمایندگان دم‌پارتی با اوجالان در زندان صادر شد. اوجالان آمادگی خود را برای حل مسائل از طریق مذاکرات سیاسی اعلام کرد، اما خلع سلاح پ.ک.ک را خط قرمز خود دانست.

در هفته‌های اخیر، دیدارهای مثبتی میان سران دم‌پارتی و دولت ترکیه انجام شده و برخی احزاب سیاسی از این روند حمایت کرده‌اند. با این حال، برخی دیگر مانند مساوات درویش‌اغلو، این مذاکرات را تهدیدی برای وحدت ملی ارزیابی کرده و مدعی شدند که هدف نهایی کردها ایجاد خودمختاری و رسمی شدن زبان کردی است. همچنین، حملات هوایی ترکیه به مناطق شمال و شمال شرق سوریه باعث نارضایتی‌های گسترده‌ای از سوی کردهای ترکیه شده است و اعتراضات و راهپیمایی‌های روزانه آنها در شهرهای مختلف این کشور در جهت حمایت از مردمان مناطق مذکور را به دنبال داشته است.

در رابطه با مسئله کردها در ترکیه موضوعی تحت عنوان پروژه صلح وجود دارد که در اولین گام خود در سال ۲۰۲۴ پس از حادثه تروریستی در آنکارا متوقف شد و این مسئله هم احتمالا به دست‌های پشت پرده مافیاهای کردی و ترکی در ترکیه برمی‌گردد که نشان از یک منافعی در وجود درگیری‌ها میان پ.ک.ک و ارتش ترکیه وجود دارد که مانع از صلح می‌شود.

اما دلیل اصلی مطرح شدن مجدد پروژه صلح و اصرار دولت بر این موضوع به سه دلیل اصلی برمی‌گردد اول اینکه پس از سقوط اسد که یک نقطه تقابلی با اردوغان بود و به اصطلاح اکنون از میان برداشته شده است و یک سوریه مورد دلخواه اردوغان تشکیل شده است وجود یک خودمدیریتی در شمال سوریه در کنار مرزهایو خودش آن هم یک خودمختاری تحت رهبری کردها را تهدیدی برای خودش می‌بیند و با نزدیک شدن به کردها و پیشنهاد حضور اوجالان در مجلس ترکیه و خلع سلاح کردن پ.ک.ک در اصل منظور خلع سلاح نیروهای کرد سوریه و به طبع آن حذف خودمدیریتی شمال و شمال شرق سوریه است.

در بعد دوم این مسئله احتمالا با وجود اینکه اکنون در ظاهر جمهوری اسلامی ایران از معادلات سوریه خارج شده است و در یک اقدام پیشگرانه از اینکه ایران در ضربه به ترکیه از ابزار مثبت حمایت از کردهای مخالف دولت ترکیه علیه این کشور استفاده بکند در حال تقویت روابط خود با کردها از طریق مذاکرات متعدد سیاسی به آنها است تا ایران را از این طرح هم دور بکند.

در بعد سوم این جریان با توجه به صحبت‌های نعمان کورتولموش رئیس مجلس ترکیه در پیام سال نو ۲۰۲۵ میلادی و صحبت‌های گذشته اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در رابطه با تغییر قانون اساسی ترکیه که یکی از برنامه‌های اصلی خود را تغییر این قانون در سال جاری میلادی عنوان می‌کنند طبعا نیاز به تصویب آن در مجلس ملی این کشور دارد و اکنون یک مخالف سرسخت به نام حزب جمهوری خلق را در پیش روی خود دارد که اوزگور اوزل رئیس این حزب چندین بار طی ماه‌های اخیر خواستار برگزاری انتخابات مجدد شده است و در این صورت با توجه به نزدیکی دم پارتی به حزب جمهوری خلق عملا طرح قانون اساسی شکست می‌خورد و برای کسب آرای کردها به دنبال حل پروژه صلح است تا با تصویب قانون اساسی یک بار دیگر در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کند زیرا سال ۲۰۲۸ مهلت شرکت اردوغان در این انتخابات تمام می‌شود. اما اگر این توافق حاصل نشود و اردوغان هم در انتخابات شرکت نکند گزینه جایگزین از سوی حزب عدالت و توسعه برای این جایگاه می‌تواند هاکان فیدان وزیر امورخارجه ترکیه باشد زیرا هم تجربه و کارنامه سیاسی، دیپلماتیک دارد هم یک شخصیت امنیتی است و تجربه بیش از ۱۲ سال ریاست میت ترکیه را دارد و همچنین یک کرد اهل وان و بعد از تورگوت اوزال که یک رئیس‌جمهور کرد در ترکیه بود می‌تواند تا حد زیادی سبب کاهش مخالفت کردها با دولت ترکیه شود.

در کردستان ترکیه ما می‌توانیم با استفاده از دو عامل اقدام رسانه‌ای و میدانی جریان‌ کردی دم پارتی را به خود نزدیک کنیم و مانع از تحقق این صلح میان کردها و دولت ترکیه شویم و طرحی که در رسانه می‌توانیم به آن بپردازیم بزرگ نمایی اقدامات دولت این کشور علیه کردها و ایجاد اختلاف میان جریانات خرد کردی خواهان صلح و عدم برقراری صلح باشد تا به توان یک توازن قدرت مثبت و پایدار بر علیه نقشه‌های ناتویی ترکیه در منطقه ایجاد کنیم و همچنین در چارچوب یک بینش بلند مدت بتوان مانع انتخاب مجدد رجب طیب اردوغان به عنوان رئیس‌جمهور این کشور در سال ۲۰۲۸ میلادی شد.