قاله مه‌ره خدا را استاد خود می‌دانست

استاد قادر عبداله زاده (زادهٔ ۱ دی ۱۳۰۴ – درگذشتهٔ ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸) مشهورترین نوازنده شمشال (نوعی نی سنتی) در مناطق کردنشین ایران بود. او در بیش از ۲۰ کشور جهان به اجرای موسیقی پرداخته و یکی از بزرگترین نوازندگان مقامیِ ایران بود. او در ساعات پایانی شب پنجشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸ بر اثر بیماری ادم ریه و بیماری قلبی در ۸۳ سالگی در بیمارستان شهید قلی‌پور بوکان درگذشت. در مراسم خاکسپاری وی هزاران نفر از مردم عمده شهرهای کُردنشین و کردستان شرکت کرده و وی را در جوارِ خواننده مشهور استاد حسن زیرک به خاک سپردند.

قادر عبدالله‌زاده (قالَه مَه‌رَه) در اول دی‌ماه ۱۳۰۴ از خانواده‌ای فقیر در روستای کلیجه متولد شد و از کودکی به کار کشاورزی و چوپانی مشغول بوده‌است.

به گفتهٔ خودش، از کودکی با شمشال همدم بوده‌ است و چون مردم دوست بوده و به هنری که داشته علاقهٔ زیادی داشته‌است، هر جا و هر شهر و هر کوهساری و برای هر کسی شمشال می‌نواخته‌ است و مردم نیز بدان اهمیت می‌دادند و وی را مورد احترام قرار می‌دادند. تنها راه کسب درآمدش هم نی‌زنی است و از این راه امرار معاش می‌کند.

استاد به شمشال خود علاقهٔ زیادی دارد و به گفتهٔ وی کسی از شمشالی که او دارد ندارد و نمی‌تواند درست کند. این شمشال را حدود ۸۰ سال قبل، از فرزند یک سید با یک رأس گوسفند معاوضه کرده‌است. او می‌گوید: «عاشق شمشال سید شده‌ بودم. چند بار رفتم پیشش و بهش پیشنهاد خرید شمشالش را دادم، ولی قبول نکرد. پس از مدتی مریض شد و مُرد. من هم شمشالش را از پسرش با یک رأس گوسفند، که آن زمان ۵ قِران قیمت داشته، معاوضه کردم». او می‌گوید: بعد از مرگ من شمشالم را به موزهٔ کردستان عراق منتقل کنید، چون قدیمی است و از نیاکانان کرد بر جای مانده و به دست من رسیده‌است و قدمت آن به ۱۵۰ سال قبل می‌رسد.

پدر، پدربزرگ و برادران قاله مه‌ره هم از نوازندگان برجسته و مشهور شمشال بوده‌اند؛ ولی او می‌گوید که هیچ‌کس استاد او نبوده و ساز زدن را به او یاد نداده‌است. قاله مه‌ره خدا را استاد خود می‌داند. آهی می‌کشد و درحالی‌که اشک در چشمانش جاری شده، می‌گوید: «همه چیز از یک خواب شروع شد. فصل پاییز بود، بچه بودم، مهمانی یکی از فامیل‌هایم دعوت شده‌بودیم برادرم و دو نفر دیگر از بستگانم شمشال می‌زدند من هم می‌خواستم شمشال بزنم، ولی مثل آن‌ها نمی‌توانستم آن‌ها هم مرا بیرون کردند و من هم گریه‌کنان به سمت یه خانهٔ گِلی دویدم و تا جایی که توانستم گریه کردم و همان‌جا خوابم برد. یک نفر به خوابم آمد و به من گفت: «عبدالقادر، عبدالقادر، پا شو، از بس گریه کردی حوصلهٔ خدا را هم سر بردی؛ برو و شمشال بزن» او ادامه می‌دهد: «وقتی از خواب بیدار شدم، شروع کردم به نواختن شمشال کردم و دیگر قادرِ دیروز نبودم و کسی حریف من نبود».

لقب «قاله مه‌ره» (به‌معنی «قادرِ آرام») را شیخ محمد (شیخِ منطقهٔ برهانِ، منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کرد) که از کودکی را بسیار دوست می‌داشت به وی داد.

استاد قاله مه‌ره در بین ترانه‌هایی که می‌زد، خود ترانهٔ «کا نبی خواز» را خیلی دوست داشت. «کا نبی خواز»، اسم مردی به نام «کاک نبی فَقِه وَیسه» بوده که در یک نبرد رویارو با «احمد خان نامی»، از ارباب‌های مراغه هر دو به دست یکدیگر کشته می‌شوند. گفته می‌شود که این بیت را زنی به نام «خواز» که خواهر «کا نبی» بوده، سروده‌است.

او می‌گوید: «فقط زمانی که عاشق بودم و حال‌وهوای جوانی در سر داشتم، در خلوت، حرف‌های عاشقانه‌ای را که در دل داشتم با شمشالم بیان می‌کردم و فقط برای خودم شمشال می‌زدم؛ وگرنه همیشه برای مردم شمشال می‌زدم. برای مردمی که موسیقی بیگانه گوششان را کر کرده و دارند موسیقی فولکلور و اصیل کرد را از یاد می‌برند!

او معتقد بود که با مرگش صدای شمشال نیز با او دفن می‌شود و می‌میرد.

پس از مرگش، پیکر او با بدرقهٔ گستردهٔ هنردوستان کُرد، که از شهرهای دور و نزدیک جمع شده‌بودند، در ساعت ۱۷ عصر جمعه اول خردادماه ۱۳۸۸ در کنار آرمگاه خوانندهٔ بزرگ کُرد، شادروان استادحسن زیرک، در دامنهٔ کوه نالشکینه در منطقهٔ کل‌تپهٔ بوکان آرام گرفت.

سالانه از وی در مراسم زیادی دعوت می‌شد که اسامی بعضی از آن‌ها عبارت است از: جشنواره موسیقی نواحی ایران، جشنواره موسیقی دانشجویی، گرامیداشت‌های شهدای بمباران شیمیاییسردشت، بمباران شیمیایی حلبجه و انفال مردم کردستان عراق و رادیو و تلویزیون

وی دارای عناوین زیادی است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

۱۹۹۳: جایزهٔ آلمان به بهترین و اصولی‌ترین نوع نی‌نوازی (وی جایزهٔ سال ۱۹۹۳ خود را به دلیل صادر نکردن ویزا نتوانست دریافت کند)۲۰۰۲: جایزهٔ ویژهٔ انفال در سلیمانیه (پیره‌مێرد)۲۰۰۳: جایزهٔ مردم بوکان

و چندین جایزهٔ دیگر از مردم کردستان ایران و عراق